De lang aangekondigde beperking van contante betalingen tot een maximum van € 3.000 komt er nu dan toch bijna aan. De Tweede Kamer heeft het wetsvoorstel op 24 september jl. goedgekeurd. Inmiddels heeft Minister Heinen van Financiën de nota naar aanleiding van het verslag bij het Wetsvoorstel Wet plan van aanpak witwassen naar de Eerste Kamer gestuurd. [1]
Het Wetsvoorstel voorziet in een verbod op contante betalingen voor goederen in en vanuit Nederland vanaf € 3.000. Het verbod wordt opgenomen in de Wwft en de handhaving van het verbod komt te liggen bij het Bureau Toezicht Wwft.
Opvallend is dat afgelopen week in diverse media [2] juist werd bericht over het advies van banken om contant geld in huis te houden vanwege geopolitieke dreigingen. De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) kondigt aan na de jaarwisseling met een advies over cash in crisissituaties[3] te komen.
Nationale wetgeving
Vanuit het anti-witwasperspectief blijft de focus (vooralsnog) liggen op het beperken van contanten. Het nationale voorstel voor een maximumbedrag dateert al van 2019, ruim vóór het Europese voorstel om contante betalingen binnen de gehele EU te beperken. De beperking op contante bedragen tot (in elk geval) een maximum van € 10.000 wordt in 2027 van toepassing voor alle Europese lidstaten. Binnen deze Europese beperking kunnen nationaal lagere maximumbedragen worden vastgesteld.
Nederland loopt met het nationale voorstel dus vooruit op andere landen. Het lagere maximumbedrag zal ook onder het EU-brede verbod van toepassing blijven. Overigens is in het wetsvoorstel wel voorzien in een reflectie na 5 jaar.
Zorgen over toegang tot betalingsverkeer
Terecht worden vragen gesteld over de gevolgen van de beperking van contante betalingen. Onder meer de toegankelijkheid van het giraal betalingsverkeer is reden tot zorg. Denk daarbij ook aan de berichtgeving die duidelijk maakt dat klanten in grote getale door banken buiten de deur worden gezet, juist vanwege de verplichtingen van de bank onder de Wwft. Over de ‘macht’ van banken als het aankomt op de Wwft schreef ik al eerder (zie bijvoorbeeld HB #230).
Uit de nota van de Minister blijkt dat bij de behandeling van het wetsvoorstel vragen zijn gesteld over het toegankelijk betalingsverkeer. In de nota wordt gerefereerd aan mogelijkheden die al langere tijd bestaan voor particulieren. Het recht op het openen van een basisbetaalrekening is in Nederland in 2016 in de Wft geïmplementeerd. Ook onder de Europese Richtlijn betaalrekeningen (2014/92/EU) zijn banken verplicht om consumenten een basisbetaalrekening te laten openen, als hun reguliere rekening is gesloten.
Voor zakelijke klanten bestaat het recht op een betaalrekening echter niet, terwijl er wel groepen ondernemers zijn die problemen ondervinden met het openen of behouden van een bankrekening. In juli 2024 is de Tweede Kamer geïnformeerd over mogelijke oplossingen om het betalingsverkeer voor zakelijke klanten te verbeteren. Maar dit is dus nog volop in ontwikkeling. Of het kabinet dit op orde krijgt vóórdat de beperking van contante betalingen in werking treedt (beoogd op 1 juli 2025), is nog maar de vraag.
Hoe een onderneming zich zonder bankrekening én zonder contanten moet zien te redden, daarop blijft men het antwoord vooralsnog verschuldigd.
Maar: “elk nadeel heb z’n voordeel”
Het Openbaar Ministerie is blij met de ontwikkeling. Het waarschuwt al langer voor criminele geldstromen in contanten en pleitte voor het beperken daarvan.
Maar ook voor ondernemers heeft het verbod voordelen. Zo kunnen ondernemers onbedoeld onderdeel vormen van trade based money laundering. Contante betalingen spelen daarbij vaak een grote rol. Dit fenomeen raakt vaak een hele branche. Binnen branches hebben witwasonderzoeken en handhaving van de Wwft de afgelopen jaren vaak tot ongelijkheid geleid, waarvan sommige partijen wel, en andere juist niet, in aanraking kwamen met strafrechtelijke handhaving, bestuursrechtelijke handhaving óf strenge aanwijzingen en voorwaarden vanuit de banken. Voor een partij die geen (grote) contanten meer kan accepteren, bijvoorbeeld omdat zijn bank anders geen zaken meer wil doen, kan het erg frustrerend zijn om in de branche te merken dat andere partijen nog wel contanten accepteren.
De nieuwe beperking gaat voor iedereen gelden en dat is vanuit branchegelijkheid een positieve ontwikkeling. Een algeheel verbod biedt duidelijkheid: als u het niet mag aannemen, mag uw buurman dat ook niet.
Weg met de Wwft
Bovendien betekent het verbod dat de Wwft in de praktijk niet langer van toepassing zal zijn op een grote groep ondernemers. Handelaren vallen namelijk onder de Wwft voor zover zij betalingen van € 10.000 of meer uitvoeren, of het nou gaat om betaling voor luxe of alledaagse zaken. Dit betekent dat in die gevallen de Wwft in zijn volledigheid van toepassing is. Naast een beoordeling van de gebruikelijkheid van de contante transactie, moet dan bijvoorbeeld óók cliëntenonderzoek worden gedaan, vastgelegd, en bewaard. Het (onbedoeld) niet voldoen aan die (andere) Wwft verplichtingen kan grote gevolgen hebben en leiden tot bestuurlijke boetes of zelfs strafrechtelijke vervolging.
De beperking van de Wwft toepassing is voor veel ondernemers een prettige ontwikkeling, zeker omdat deze groep onder de huidige regelgeving vaak slechts ten aanzien van een beperkt aantal (contante) transacties onder de Wwft valt. Anders dan bij financiële poortwachters, zit de Wwft regelgeving bij deze groep ondernemers niet standaard ‘ingebakken’. Fouten liggen dan op de loer.
Afsluitend
Met het verbod loopt Nederland met nationale wetgeving vooruit op het aanstaande EU-brede verbod op contante betalingen van € 10.000. De praktijk zal uitwijzen in welke mate de problemen die nu voorzien worden zich zullen gaan voordoen. Met name de banken zullen daarin een grote rol gaan spelen. Wij hopen van harte dat zij die maatschappelijke verantwoordelijkheid ook op zich zullen nemen.
[1] Nota naar aanleiding van verslag wetsvoorstel plan van aanpak witwassen, Kamerstuk | 02-12-2024
[2] Banken adviseren: hou contant geld in huis vanwege geopolitieke dreigingen | Economie | NU.nl
[3] Banken komen met advies over cash in crisissituatie