Het witwasstappenplan blijft ons bezighouden. Maar welke feiten en omstandigheden zijn voldoende voor een witwasvermoeden en rechtvaardigen een verklaring van de verdachte? Een recente conclusie van Advocaat-Generaal (A-G) Aben geeft aanknopingspunten, maar is wat ons betreft weinig bevredigend.
Witwassen is strafbaar gesteld in artikel 420bis en 420quater van het Wetboek van Strafvordering. Het gaat kortgezegd om het verbergen of verhullen van de herkomst, of het verwerven of voorhanden hebben van een voorwerp afkomstig uit enig misdrijf. Het kan daarbij ook gaan om criminele gelden die afkomstig zijn van onbekende misdrijven. In geval van zo’n onbekend gronddelict kunnen opsporingsautoriteiten zich beroepen op het zogenaamde ‘witwasstappenplan’.
Dit ‘spoorboekje’ volgt uit de jurisprudentie van de Hoge Raad en is op zich helder. Toch worden in de praktijk veel discussies gevoerd over wie aan zet is. En dat is logisch. Want de toepassing van het witwasstappenplan leidt er feitelijk toe dat de verdachte in een situatie wordt gebracht waarin hij een verklaring moet afleggen. Blijft die uit, dan kan dat nog meewegen voor het bewijs ook. Dat betekent niet dat de verdachte in een situatie terecht mag komen waarin hij zijn eigen onschuld moet bewijzen. Dat zou strijdigheid met artikel 6 EVRM opleveren. De verdachte moet dus vooral ‘tegenwicht’ bieden.
Toepassing van het witwasstappenplan brengt de verdachte dus in een unieke positie. Gelet hierop zou je verwachten dat hoge eisen worden gesteld aan een witwasvermoeden. Maar dat valt in de praktijk erg tegen. Daarin zien wij opsporingsautoriteiten dankbaar gebruikmaken van de witwasindicatoren, feiten van algemene bekendheid en witwastypologieën die zijn ontwikkeld door het AMLC. Zoals wij al eerder schreven, valt daarop het nodige af te dingen. Kan de verdachte onder deze omstandigheden wel worden gedwongen een verklaring af te leggen over de herkomst? En in hoeverre kan het uitblijven daarvan onder deze omstandigheden de verdachte worden aangerekend?
Lees meer in nieuwe Vaklunch: #615: het witwasstappenplan: nee, ú bent aan zet!