Morgen mogen we weer naar de stembus. Het lijkt bijna een routine te worden, maar toch blijft het bijzonder om je stem te mogen laten gelden. Waar sommige kiezers tegenwoordig hun keuze bepalen aan de hand van een chatbot[1], baseren veel kiezers hun keuze op de partijprogramma’s. Recent verscheen het rapport van de Nederlandse Orde van Advocaten waarin de verkiezingsprogramma’s langs de rechtsstatelijke meetlat zijn gelegd. [2] Dat vormde aanleiding voor ons de programma’s nog langs een andere meetlat te leggen: die van het fiscale proces- en financieel strafrecht. Wat zijn de partijen van plan voor de aanpak van witteboordencriminaliteit en belastingontduiking en -ontwijking?
In deze Hertoghs Beschouwt geef ik een overzicht van de voorstellen per partij. Hierbij merk ik op dat de partijen PVV, CDA, D66, JA21, BBB, FvD, ChristenUnie en SGP geen noemenswaardige punten op het gebied van het fiscale proces- of financiële strafrecht in hun programma hebben staan. Die partijen laat ik daarom verder buiten beschouwing. Dit betekent echter alleen dat deze partijen in hun verkiezingsprogramma geen aandacht besteden aan dit rechtsgebied en niet dat zij op dit rechtsgebied niets willen doen.
Groenlinks-PvdA
Deze fusiepartij pleit voor een aanpak van belastingontwijking (voor de lezer: belastingontwijking is in tegenstelling tot belastingontduiking legaal). Zij willen in dat kader agressieve constructies illegaal maken.[3] Ik vraag mij af op welke constructies de fusiepartij doelt. Immers is algemeen bekend dat de meeste hiaten in de fiscale regelgeving de laatste jaren al zijn gedicht en dat ook voor intermediairs een meldplicht geldt voor ‘fiscale grensoverschrijdende constructies’.[4]
Verder wil GroenLinks-PvdA crimineel vermogen afpakken en daarvoor meer financiële expertise bij de recherche inzetten. Verder wil ze de mogelijkheid bieden voor banken en andere financiële instellingen om verdachte transacties te kunnen blokkeren en de samenwerking tussen Belastingdienst, FIOD en de Financial Intelligence Unit (FIU) verbeteren.[5] Hoe de partij deze verbetering concreet wil vormgeven blijft echter in het programma in het midden.
Interessant is dat het tweede punt inmiddels – mede vooruitlopend op de Europese Anti-Money Laundering (AML) wetgeving – ook is omarmd door de rest van de Tweede Kamer.[6]
VVD
Het programma van de VVD beperkt zich tot algemene termen als het gaat om voorgestelde maatregelen op het gebied van de aanpak van fiscale fraude. Het enige wat het programma benoemt, is:
‘’Wangedrag pakken we aan: Juist om de goede ondernemers te beschermen, blijven we belastingontduiking en ondernemers die de regels aan hun laars lappen aanpakken.’’ [7]
SP
Allereerst valt op dat in het programma van de SP de meeste aandacht wordt besteed aan punten die zien op de aanpak van fiscale fraude. Zo bepleit deze partij onder meer dat ‘echte fraude moet worden aangepakt’ en er daarom meer controle moet plaatsvinden op de financiële wereld en de hoogste vermogens. Volgens de partij is namelijk aangetoond dat daar de meeste kans op fraude en belastingontduiking is. In dat kader wil de SP af van geheime belastingdeals en bestuurders van bedrijven die belasting ontduiken strafrechtelijk aanpakken. [8] Dit laatste punt is opvallend, aangezien die mogelijkheid al bestaat. Wellicht is de SP niet bekend met het begrip ‘feitelijk leidinggeven’?
Verder vindt de SP dat de kliklijn moet worden afgeschaft.[9] De partij vindt namelijk dat die het wantrouwen tussen burgers aanwakkert. Afschaffing van de kliklijn – of in politieke termen ‘fluistercampagne’ – zou dus de sociale cohesie in de maatschappij moeten versterken. Daarnaast is het ook nog maar de vraag wat het nut van de kliklijn is als de Belastingdienst de meeste tips op de plank laat liggen.[10]
Partij voor de Dieren
De Partij voor de Dieren bepleit een vermogensplafond van EUR 10 miljoen en daarnaast een vermogensregister voor (grote) vermogens.[11] De partij verwijst daarbij naar de manier waarop onroerend goed wordt geregistreerd in het kadaster.
Het vermogensplafond lijkt mij een evidente aantasting van het recht op eigendom, wat toch een belangrijk grondrecht is. Zie als voorbeeld de Box 3-problematiek. Bovendien lijkt het vermogensregister niet te stroken met het recht op privacy…
Behalve het bovenstaande noemt de PvdD nog dat zij meer agenten en justitiemedewerkers willen om fraude en witwassen tegen te gaan.[12]
Volt
De pan-Europese partij wil een Europese belastingautoriteit om belastingontwijking effectief tegen te gaan. [13] Hoe zij dat voor zich zien is niet concreet uitgewerkt.
Een Europese belastingautoriteit klinkt als “één loket, klaar”. De praktijk is wat weerbarstiger. Kijk naar het Europees Openbaar Ministerie waarbij het soms knelt op verschillen in regels, systemen en werkwijzen. Stap voor stap meer afstemming en duidelijke taakverdeling helpt waarschijnlijk meer dan in één keer een groot Europees orgaan neerzetten.
NSC
Op strafrechtelijk gebied is interessant dat het NSC wederom pleit voor het belang van mediation. Zo wil de partij toepassing en toegankelijkheid van mediation in strafzaken stimuleren en professionele mediators een formele plaats geven in de justitiële keten. Dit draagt volgens de partij bij aan de verwerking, waardoor betrokkenen de gebeurtenissen beter achter zich kunnen laten.[14] Hoewel dit standpunt door NSC wordt bepleit in strafrechtelijke context zouden wij er voorstander van zijn als dit breder toepassing gaat vinden, ook in het fiscale (straf)recht. Zie in dit kader: Hertoghs Beschouwt 262 ‘Mediation in fiscale straf- en fraudezaken: ‘believe it or not, it is there’.[15]
Daarnaast kiest de partij van Eddy van Hijum met een exit‑ én trailing tax voor een stevige greep op vertrekconstructies van “extreem rijke particulieren” waarbij niet alleen dient te worden afgerekend op het moment van vertrek, maar ook tien jaar daarna.[16] Wij zijn benieuwd hoe zich dit verhoudt met het eigendomsrecht en het vrije verkeer van personen binnen de EU.
BIJ1
De partij van Tofik Dibi zegt te staan voor open grenzen voor mensen maar niet voor kapitaal. Daarom willen zij een exit tax “introduceren” voor bedrijven. [17] Nogal opmerkelijk nu een dergelijke belasting op grond van art. 15c Wet Vpb al bestaat.
Verder bepleit Bij1, evenals de PvdD, een limiet op vermogen waarvan de grens democratisch wordt besloten en willen zij onteigeningswetten versoepelen. Inbreuken op het private eigendom worden aldus niet geschuwd.
Conclusie
Uit het voorgaande blijkt dat er geen voorstellen zijn voor de verbetering van de rechtsbescherming van burgers in contacten met de overheid. Terwijl recente rapporten daar wel aanleiding voor geven alsmede de digitalisering en de gevolgen daarvan voor rechtsbescherming bij controles. De toekomst zal leren met welke maatregelen het nieuw kabinet zal komen op dit gebied.
[1] Verkiezingsvragen: Kun je een AI chatbot vertrouwen bij je stemkeuze? – Stories.
[2] NovA: rapport van de commissie rechtsstatelijke toets verkiezingsprogramma’s, 2025.
[3] Verkiezingsprogramma GL-PvdA, 2025, p. 116.
[4] Meld uw grensoverschrijdende fiscale constructie (Mandatory Disclosure Rules/DAC6) | Belastingdienst
[5] Verkiezingsprogramma GL-PvdA, 2025, p. 116.
[6] FIU krijgt bevoegdheid transacties te blokkeren | Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie.
[7] Verkiezingsprogramma VVD, 2025, p.13.
[8] Verkiezingsprogramma SP, 2025, p. 58.
[9] Verkiezingsprogramma SP, 2025, p. 49. Zie voor de kliklijn: https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/standaard_functies/prive/contact/fraude_misdaad_en_misstanden_melden/meld_belastingfraude_en_financiele_fraude.
[10] Fraudetips bij Belastingdienst stapelen zich op en blijven liggen op de plank.
[11] Verkiezingsprogramma PvdD, 2025, p. 56.
[12] Verkiezingsprogramma PvdD, 2025, p. 39.
[13] Verkiezingsprogramma Volt Nederland, 2025, p. 106.
[14] Verkiezingsprogramma NSC 2025, p. 85.
[15] Mediation in fiscale straf- en fraudezaken – Hertoghs advocaten.
[16] Verkiezingsprogramma NSC, 2025, p. 43.
[17] Verkiezingsprogramma BIJ1, 2025, p. 23.