Woonplaatsonderzoek

Het woonplaatsonderzoek

De inspecteur neemt na een emigratie regelmatig het standpunt in dat de betrokkene voor de inkomstenbelasting in Nederland is blijven wonen. In dat geval start de inspecteur een woonplaatsonderzoek. Dat onderzoek stelt de inspecteur in staat om aan de hand van alle feiten en omstandigheden te beoordelen of iemand in Nederland woont (artikel 4 AWR). Dit betreft een open norm waaraan door de Hoge Raad invulling is gegeven. De Hoge Raad heeft als rechtsregel gegeven dat iemand in Nederland woont, indien sprake is van een duurzame band van persoonlijke aard tussen de betrokkene en Nederland.

Vanwege deze toets zijn nogal eens feiten en omstandigheden relevant die de privésfeer van de belanghebbende vergaand raken. Zo kan het feit dat iemand in het buitenland werkt en daar verblijft van belang zijn bij de beoordeling of iemand een duurzame band van persoonlijke aard met Nederland heeft. Maar ook andere zaken kunnen relevant zijn, zoals waar iemands partner verblijft, waar geldopnamen, creditcardbetalingen en boodschappen worden gedaan, of waar medische behandelingen worden ondergaan.

De bewijslast van de inspecteur

Bij woonplaatsonderzoek rust de bewijslast van de woonplaats op de inspecteur. In de praktijk zien we dat de inspecteur regelmatig de drempel voor een fiscale woonplaats laag legt, waardoor (te) snel het standpunt wordt ingenomen dat iemand hier woont. Het moet echter daadwerkelijk gaan om een duurzame band van persoonlijk aard met Nederland. Zo brengt een Nederlandse nationaliteit en een bepaalde binding die daardoor nog met Nederland aanwezig is, zoals ouders die in Nederland wonen, niet automatisch met zich mee dat iemand inwoner van Nederland is (gebleven). Dat zijn omstandigheden die het gevolg zijn van de geboorte en het daarna wonen in Nederland. Als die omstandigheden doorslaggevend zouden zijn, dan is emigreren vrijwel niet mogelijk.

Ook het beschikken over woonruimte betekent niet automatisch wonen. In het verlengde daarvan wordt ook wel bepleit dat het beschikken over een woongelegenheid in Nederland wel een minimum is om er te kunnen wonen.[1] Het gaat er dus met name om waar iemand werkt, dagelijks verblijft en zijn privéleven heeft. Daarbij moeten ook de omstandigheden buiten Nederland in aanmerking worden genomen. Zo kunnen veel banden in het buitenland tot gevolg hebben dat de banden met Nederland beperkter van aard zijn.

Geen omkering van de bewijslast

Ook kan de inspecteur, volgens ons, de bewijslast niet omkeren en verzwaren (bijvoorbeeld door het nemen van een informatiebeschikking of door te stellen dat de vereiste aangifte niet is gedaan). De vraag waar iemand woont, is namelijk een voorvraag, net als de beoordeling of aan de navorderingsvereisten is voldaan, zodat gelet op het arrest van de Hoge Raad van 16 maart 2018[2] omkering en verzwaring van de bewijslast niet kan worden toegepast.

Heeft u een discussie met de Belastingdienst over uw fiscale woonplaats? Of vreest u toekomstige discussies? Wij helpen u graag verder.

[1] A-G Niessen adviseerde om “het beschikken over een woongelegenheid” als minimumvoorwaarde te stellen (Conclusie A-G Niessen 17 december 2019, ECLI:NL:PHR:2019:1350).
[2] HR 16 maart 2018, ECLI:NL:HR:2018:303, BNB 2018/87.