In de eerste bevindingen van het lopende onderzoek door de Inspectie belastingen, toeslagen en douane (IBTD) naar de rechtsbescherming van ondernemers bij douaneheffingen van 6 oktober 2025, is een duidelijk spanningsveld te zien. Hoewel de douane in de meeste gevallen ruimte biedt om een standpunt te geven vóór een besluit valt, gaat het in alle vroegte vaak mis. Dit terwijl juist de voornemenfase het startpunt is van praktische rechtsbescherming en cruciaal is om procedures te voorkomen. De invulling van de rechtsbescherming in deze fase is inconsistent en soms simpelweg onvoldoende.
Wat schuurt is dat de transparantie en motivering niet op orde zijn. In minder dan de helft van de onderzochte dossiers wordt expliciet gewezen op het recht op inzage in de stukken waarop het voorgenomen besluit rust. Evenmin wordt in de voornemenfase helder gemaakt wat de douane doet met aangevoerde argumenten en bewijs, en waarom die al dan niet overtuigen. Voor ondernemers is dit procederen met één hand op de rug. Deze onduidelijkheid dreunt uiteindelijk door in de navordering of naheffingsaanslag, waardoor niet altijd met volledige informatie over bezwaar kan worden beslist.
De douane erkent wel verbeterpunten en zet stappen, zoals uniformering in de aangiftebehandeling en een nieuw sjabloon dat standaard op het inzagerecht wijst. Dat is al wat winst, maar zonder scherpe, casusgerichte motivering in de voornemenfase blijft het dweilen met de kraan open. Heldere dossiervorming is onmisbaar. Relevante stukken versnipperen nu nog over systemen en schijven; dossiers blijven nog incompleet.
De oproep van IBTD is scherp: veranker het inzagerecht, zorg al voor een concretere, casusgerichte motivering in het voornemen en breng de dossiervorming op orde. Enkel dan ontstaat een gelijkwaardiger speelveld en een meer voorspelbare uitvoering. De komende fase van het onderzoek zal zich richten op bezwaar en de ruimte voor redelijkheid binnen het Europese kader.
Op 29 oktober a.s. komt de IBTD op bezoek bij onze btw-jamsessie. U kunt zich aanmelden via deze link.